De belangrijkste gebeurtenissen in de Tweede Wereldoorlog.

 

1889 - 1938


1889
Adolf Hitler wordt in Braunau am Inn in Oostenrijk geboren.

1914 - 1918
De Eerste Wereldoorlog.

1919
Het verdrag van Versailles wordt ondertekend na de Eerste Wereldoorlog.

1923
In Duitsland breekt een economische crisis uit, mede door de enorme herstelbetalingen.

1923
Hitler pleegt een staatsgreep maar belandt in de gevangenis.

1924
Hitler schrijf 'Mein Kampf'.

1925
'Mein Kampf' wordt gepubliceerd.

1932
De NSDAP van Hitler krijgt ruim 37% van de stemmen tijdens de verkiezingen en wordt daarmee de grootste partij.

1933
Hitler wordt kanselier van Duitsland. In Dachau wordt het eerste concentratiekamp geopend. Communisten, socialisten en vakbondsleiders worden opgepakt en opgesloten. De Katholieke kerk en het Vaticaan geeft onvoorwaardelijke steun aan de regering van Hitler. De eerste anti-Joodse maatregelen worden ingevoerd. De Gestapo (geheime politie) wordt opgericht, Himmler gaat deze leiden. Geestelijk gehandicapten en mensen met een erfelijke ziekte worden bij wet verplicht zich te laten steriliseren.
In februari van dit jaar wordt er per brief met gif erin een aanslag gepleegd op Hitler.

1934
Na de dood van de President (von Hindenburg) roept Adolf Hitler zichzelf uit tot Fûhrer. Dr. Helmuth Mylius is ondernemer en publicist, hij bereid een aanslag op Hitler in Berlijn voor, maar de plannen lekken uit.

1935
Hitler voelt zich niet langer gebonden aan de bepalingen van het Verdrag van Versailles en richt een leger op. Joden worden statenloos verklaard.

1936
Tijdens de Olympische Zomerspelen in Berlijn wint Duitsland de meeste medailles maar de zwarte Amerikaanse atleet Jesse Owens wint tot groot ongenoegen van Hitler vier gouden medailles wint.

1937
Duitsland en Japan gaan een militair pact aan.

1938
Oostenrijk wordt geannexeerd een onderdeel van Duitsland (der 'Anschluss.) Tijdens een conferentie in Frankrijk zijn 32 landen aanwezig, doel is om Joodse vluchtelingen uit Duitsland op te nemen, dit draait op niets uit. Hitler ziet hierin een bevestiging dat niemand op de Joden zit te wachten. In Duitse paspoorten van Joden komt een 'J' te staan zodat het direct duidelijk is dat zij van Joodse afkomst zijn.
Herschel Grynszpan is een Joodse jongen van 17 die in Parijs een Duitse diplomaat (Ernst vom Rath) doodschiet. Alle Joden krijgen de schuld hiervan in de schoenen geschoven met als gevolg dat in Duitsland en Oostenrijk de ruiten van duizenden Joodse winkeliers ingegooid en synagogen in brand worden gestoken. De naam 'Kristallnacht' verwijst naar het vele glas dat sneuvelde.
Ruim 28.000 Joodse mannen worden naar Buchenwald, Dachau of Sachsenhausen gestuuurd. Joodse kinderen mogen niet meer naar openbare scholen, alleen nog naar speciale Joodse scholen.


1939

24 januari 1939
Goering stelt de vernietiging van de Joden in het vooruitzicht.

28 januari 1939
Nederland mobiliseert de strijdkrachten. Dienstplichtigen van 1924 tot en met 1939 worden opgeroepen, in totaal 280.000 man. Generaal Winkelman wordt pas een jaar later tot opperbevelhebber benoemd

30 januari 1939
Hitler houdt in de Reichstag een toespraak waarin hij een oorlog aankondigt waarin alle Joden vernietigd zullen worden.

10 februari 1939
Het Chinese eiland Hainan wordt door Japan bezet. Hieruit kon worden afgeleid dat de Japanners oorlogszuchtig waren omdat het een jarenlang slepende kwestie tussen China en Japan ineens niet meer op diplomatieke wijze wilde oplossen.

16 februari 1939
Westerbork wordt opengesteld. Het kamp dient als opvangkamp voor Joden die uit Duitsland gevlucht zijn. In totaal zou Nederland zo'n 8.000 Duitse Joden opnemen.

28 april 1939
Hitler zegt het niet-aanvalsverdrag met Polen uit 1934 op, dit wordt gezien als de opmaat tot de Tweede Wereldoorlog omdat het opzeggen van het verdrag egzien kan worden als een voornemen Polen binnen te vallen.

25 mei 1939
Een aan het Daniël Willinkplein (thans het Victorieplein) gevestigde ijssalon wordt overvallen door een grote groep met stokken en boksbeugels uitgeruste NSB'ers. Er worden anti-semitische leuzen geroepen omdat veel Joden de ijssalon bezoeken.
Deze daad wordt als een van de eerste schermutselingen gezien tussen Joden en NSB'ers.

12 juni 1939
Anne Frank viert haar tiende verjaardag met vriendinnen, het zal haar laatste verjaardag in vrijheid zijn.

april - mei - juni - juli - augustus 1939
Engeland voert de dienstplicht in. Een teken aan de wand? De eerste testvluchten met Duitse bommenwerpers worden uitgevoerd. En ook de mobilisering in Duitsland en het samentrekken van troepen richting de grens met Polen zijn een markering in de geschiedenis.
De Engelsen halen troepen terug uit India en sluiten een pact met Frankrijk en Rusland in geval een van de drie landen wordt aangevallen door Duitsland.

27 augustus 1939
Hitler kondigt ondanks aandringen van de Verenigde Staten om de agressie te staken en geen andere landen binnen te vallen aan dat Polen op 1 september zal worden geannexeerd.

1 - 5 september 1939
Duitsland valt Polen binnen, twee dagen later verklaren Engeland en Frankrijk de oorlog aan Duitsland. Amerika herhaalt op 5 september dat ze neutraal is. Rusland steunt Duitsland, aan het eind van de maand verdelen ze Polen.
Hitler wordt geen strobreed in de weg gelegd. In navolging van Amerika verklaart ook Nederland zich neutraal, vergeefs, zo zou later blijken.

17 oktober 1939
Een euthanasie en sterilisatie programma wordt opgestart in Sanatoria en Verpleeghuizen, onder de naam T4 worden Joodse geestelijk gehandicapten vergast door ze in een luchtdichte kame rop te sluiten en de uitlaatgassen van een vrachtauto naar binnen te pompen. Ook wordt overmedicatie en uithongering gebruikt om personen met een geestelijke beperking te vermoorden.

8 november 1939
Georg Elser pleegt een mislukte aanslag op het leven van Adolf Hitler.

14 november
Rusland trekt zicht terug uit de op 25 januari 1919 opgerichte Volkerenbond. In 1945 volgde de VN en de NAVO de Volkerenbond op.

19 november 1939
De SS Simon Bolivar is op weg van Amsterdam naar Curaçao zinkt door een Duitse magnetische mijn bij de oostkust van Engeland, 102 mensen verliezen het leven bij het zinken van dit passagiersschip. Dit zijn de eerste Nederlandse burgerdoden door Duits oorlogsgeweld.

25 november 1939
Bij schoorl wordt een legerkamp ingericht.


1940

10 mei 1940
De Duitsers vallen Nederland binnen. Die dag vallen er al gelijk bommen op Schiphol, het geluid van de explosies is tot in de stad hoorbaar. In een paar dagen tijd worden België en Nederland opgerold.

10 mei 1940
De hoogste baas van Nederland op dat moment is generaal Winkelman, hij neemt een moedig besluit dat maar kort stand zal houden. Hij verbiedt nationaal-socialistische geschriften. Tegelijkertijd neemt hij ook een controversieel besluit, ook de Communisten mogen niets meer printen en verspreiden.

11 mei 1940
De linie van de Grebbeberg bij Wageningen (Grebelinie) tot aan de Zuiderzee (het huidige IJsselmeer) was het hart van de verdediging van Nederland waar bijna een derde van de strijdkrachten de laatste slag leverden. Na twee dagen was de strijd gestreden.
Om de Grebbeberg werd tot het bittere eind gevochten. na de oorlog is hier Het Militair ereveld Grebbeberg ingericht als laatste rustplaats voor de 400 Nederlandse soldaten die hier sneuvelden.



21 juni 1940
Seyss-Inquart is door Hitler aangesteld als bestuurder van Nederland, op deze dag schort hij de werkzaamheden van de Staten-Generaal op waarmee er een einde komt aan de parlementaire democratie in Nederland.

22 juni 1940
Frankrijk capituleert, Hitler laat zich een dag later vol trots voor de Eifeltoren filmen.

24 juni 1940
Madagaskarplan. De nazi's hadden Frankrijk nauwelijks ingelijfd of Hitler begon aan de uitvoer van zijn tweede tactiek in zijn pogingen de Tweede Wereldoorlog met succes af te sluiten. Niet dat hij openlijk twijfelde aan een goede afloop, maar hij wilde in ieder geval van de Joden af. Hij vatte het plan op om Joden massaal naar Madagaskar te deporteren.
Madagaskar is een eiland voor de kust van Zuid-Afrika dat in die tijd in bezit was van Frankrijk. De Duitsers lieten dit plan uiteindelijk varen omdat ze bang waren voor de Britse vloot in de wateren aldaar en de enorme logistieke problemen.

10 juli 1940
De 'Battle of Britain' begint, de Duitsers zijn vastbesloten Engeland in te nemen.

16 juli 1940
De vakbonden zijn een doorn in het oog van de Duitse bezetter, maar verbieden durven zij nog niet aan. In plaats daarvan stellen zij controleurs aan.

24 juli 1940
De Nederlandse Unie wordt opgericht door Van Einthoven, Linthorst Homan en De Quay als alternatief voor de NSB. Het enige verschil is dat men zich niet openlijk uitlaat tegen Joden.
De Unie roept de Nederlandse bevolking op zich massaal bij hen aan te sluiten.

15 september 1940
De Sonderstab Musik opent een kantoor op de Prinsengracht 796, enige doel is zoveel mogelijk muziek innemen (muziekroof.) De Duitsers voeren de hevigste bombardementen op Engelse steden sinds het begin van 'The battle of Britain'.



20 november 1940
Hongarije sluit zich aan bij nazi-Duitsland.

21 november 1940
Alle Joden in overheidsdienst worden ontslagen.

15 december 1940
Gas en licht gaan op rantsoen

19 december 1940
Veel Joodse Duitsers waren in aanloop naar de Tweede Wereldoorlog naar Amsterdam gevlucht, vaak waren dit gemengde gezinnen. De bezetter verbood Joden om Duitsers in dienst te hebben. Veel vrouwen werkten als huishoudster bij Joodse gezinnen, daar kwam van de ene op de andere dag een einde aan.

29 december 1940
Londen wordt zwaar getroffen door een Duits bombardement.


1941

1 januari 1941
Er wordt belasting geheven op het in het bezit hebben van een radio.

10 januari 1941
Iedere Jood is verplicht zich als zodanig te laten registreren. Dit zogenaamde 'bewijs van aanmelding' geldt tevens voor half-Joden.
Tevens dienden alle Nederlandse Joden zich in Amsterdam te vestigen. Joden mogen niet meer naar de bioscoop.

26 januari 1941
De RK Kerk spreekt zich uit tegen de NSB.

8 februari 1941
Op het Rembrandtplein breken er rellen uit tussen leden van de WA en eigenaren van een aantal café's omdat ze verplicht worden Joden de toegang te weigeren.


27 februari 1941
De Amsterdamse bloedbank levert bloed aan ziekenhuizen, Joden mogen geen bloed meer geven.

1 maart 1941
De Amsterdamse Gemeenteraad wordt volledig buitenspel gezet.

in gebruik genomen. Doel was om zoveel mogelijk Joden in kaart te brengen en te deporteren naar de concentratiekampen.

6 mei 1941
Straten waar veel Joden wonen of Joodse winkels gevestigd zijn worden voortaan voorzien van een bord aan het begin van de straat dat men zich in een 'Judenstrasse' of 'Judenviertel' bevindt.

7 mei 1941
Sybren Tulp vervangt Versteeg als hoofdcommissaris van politie. Deze pro-Duitse diender maakt zich geliefd bij zijn mensen door ze persoonlijk bij te staan, in werkelijkheid praat hij iedereen om mee te werken.

10/ 11 mei 1941
Duitse bommen vallen op Londen.

15 mei 1941
Niet-Joodse orkesten moeten hun Joodse leden ontslaan.

27 mei 1941
Joden die grond bezitten dienen dit aan te geven.

11 juni 1941
Na de eerste grote razzia in februari en enkele kleine daarna vindt er opnieuw een grote plaats.

8 augustus 1941
Alle Joden in Nederland worden gedwongen hun geld en waardepapieren op een rekening bij de Liro te storten, op het oog een filiaal van een Joodse bank onder dezelfde naam maar in werkelijkheid een roofbank van de nazi's.

18 augustus 1941
Kamp Amersfoort wordt door de Duitsers overgenomen van de Nederlanders, het gaat dienst doen als gevangenenkamp.




1942

10 januari 1942
Het is vroeg in de morgen als ruim 1.400 Joodse mannen in Amsterdam van hun bed worden gelicht om te gaan werken in Oost-Nederland. In werkelijkheid willen de Duitsers de weerbaarheid van de Joden breken door ze in kampen onder te brengen.
Doordat er een keuring plaats vind of men wel geschikt genoeg is om te werken en deze keuringen door de Joodse Raad worden geregeld vertrouwen de Joden dit.

15 januari 1942
Noodgeld; kwartjes, dubbeltjes, stuiver, halve stuiver en centen van zink worden in de roulatie gebracht.



1 april 1942
In het stadhuis van Amsterdam kan er niet meer getrouwd worden door Joden en tussen Joden en niet-Joden worden er helemaal geen huwelijken meer gesloten.

10 april 1942
Tabak en snoep gaan op de bon.

20 april 1942
De Duitsers verklaren de stranden tot verboden gebied, op deze wijze kunnen zij posten inrichten zodat zij een eventuele invasie over zee van de geallieerden tijdig kunnen zien.

24 april 1942
De eerste Joodse slagerij wordt gesloten, er zullen er nog velen volgen. Volgens sommigen krijgt Bernhard dit ter ore en vindt hij dat de maat vol is en aan Hitler een brief schrijft (Stadhoudersbrief) dat hij de bezetting van Nederland moet opheffen.

29 april 1942
De Joodse Raad doet een aankondiging: 'Vanaf aanstaande zondag zal iedere Jood een 'Jodenster' moeten dragen, De Raad zal deze uitreiken. Kosten: vier cent per stuk.'
Onder deze aankondiging stond iets waaruit Joden meenden op te maken dat het dragen van de ster bepaalde voorrechten zou geven: 'verkoop vindt uitsluitend plaats aan personen op vertoon van een persoonsbewijs voorzien van de letter J'

2 mei 1942
Nadat Joden hun geld en aandelen een jaar eerder al op een rekening bij de Liro moesten storten moeten zij nu ook alles van waarde inleveren waaronder goud, sieraden en kunstvoorwerpen.
Ook levensverzekeringen moesten aangemeld worden, alles werd tot 1943 geregistreerd op naam van de eigenaar. Daarna ging alles naar een zogenaamde Sammelkonto en werden de persoonlijke rekeningen opgeheven.

3 mei 1942
De Jodenster moet vanaf deze dag zichtbaar gedragen worden door Joden. Er is op 29 april een aankondiging geweest en in advertenties in kranten is beschreven hoe de Jodenster gedragen moet worden.
De ster kost de Joden geld, ze kunnen hem afhalen bij de Joodse Raad.


1943

januari - februari 1943
De Duitsers laten Rusland voor wat het is en trekken zich terug, ze hebben de troepen van het oostfront hard nodig want de geallieerden rukken op. Sicilië wordt ontzet waarvoor Mussolini de prijs betaalt want hij wordt door de nazi's opgepakt.
De geallieerden weten Mussolini te bevrijden die zich vervolgens als 'dank' weer aansluit bij nazi-Duitsland.

16 januari 1943
Vanuit de Hollandsche Schouwburg worden de eerste 450 Joden gedeporteerd naar Kamp Vught dat drie dagen daarvoor is geopend.

18 januari 1943
De eerste opstand van de Joden in Warschau is een feit. De Poolse stad was toen een getto.
In Nederland worden de rantsoenen op vlees en melkproducten verlaagd.



10 februari 1943
Vanuit de Hollandsche Schouwburg worden de eerste transporten voor alleen Joodse kinderen georganiseerd. Ze vertrekken met de trein naar Polen om nooit meer terug te komen.

10 april 1943
Veel Joden doken onder op het platteland, de Duitsers kondigden een maatregel af waarin het bieden van onderdak, in welke vorm dan ook, verboden was. Joden mochten zich onder geen beding nog in Friesland, Groningen, Drente, Overijssel, Gelderland, Noord-Brabant, Limburg of Zeeland bevinden.

19 april 1943
In warschau wordt de weerstand tegen de nazi's nieuw leven ingeblazen met aanslagen op de agressors. De Waffen SS slaat ongenadig hard terug.

23 april 1943
Na de afkondiging, twee weken eerder, dat Joden zich moesten melden en zich niet meer op mochten houden in de provincie werden Friesland, Groningen, Drente, Overijssel, Gelderland, Limburg, Zeeland en Noord-Brabant 'Judenrein' verklaard.

30 april 1943
Het verzet bundelt de krachten in de RVV (Raad van Verzet.)

16 november 1943
De Amerikanen bombardeerden een fabriek in Noorwegen waar zwaar water voor de Duitsers werd geproduceerd waarmee zij attoombommen wilden maken. Hierdoor werd het Duitse atoomprogramma voldoende vertraagd.

22 november 1943
De LO richt de Persoonsbewijzen-Sectie (PBS) op. 28 november 1943
Een historisch pact wordt gesloten. Rusland zegt Amerika steun toe bij het ten val brengen van Japan.
Deze 'deal' wordt gesloten tijdens een ontmoeting tussen Roosevelt en Stalin waarbij ook Churchill namens Engeland aanwezig is. Deze ontmoeting is het begin van de tegenaanval op Duitsland. De landing (D-day) op het vasteland vanaf Engeland wordt hier besproken en besloten.
Gewacht zal worden totdat het weer beter is; lente 1944.

november - december 1943
Het Joodse vraagstuk in Nederland wordt door de nazi's beschouwd als zijnde opgelost.

2 december 1943
Mussert gaat als 'Leider van Nederland' naar Adolf Hitler in Berlijn, het Jodenprobleem is in Nederland opgelost. Om verdere fraude te voorkomen moet iedereen zijn stamkaart omwisselen.


1944



1 maart 1944
Onder leiding van Rauter wordt de Nederlandsche Landwacht opgericht, met louter NSB'ers in de gelederen, die jacht maakten op de laatste Joden en tijdens de hongerwinter veel voedsel stalen.

1 mei 1944
De verzetsgroep rond Gerrit van der Veen pleegt een aanslag op het Huis van Bewaring aan de Weteringschans. De poging mislukt.

16 mei 1944
Na de Joden zijn nu de zigeuners aan de beurt, in heel Nederland vinden er razzia's plaats waarbij jacht wordt gemaakt op zigeuners, maar ook 'a-socialen' worden opgepakt en afgevoerd.

6 juni 1944
D-Day Amerikaanse, Canadese en Britse soldaten landden op de Franse kust. Het begin van de bevrijding van Europa is in gang gezet.

10 juni 1944
Gerrit van der Veen wordt door de Duitsers vermoord.

juli 1944
De ontruiming van Joodse woningen (M-Aktion) wordt formeel afgesloten, 29.000 woningen zijn ontruimd. Gedurende deze maand maken de bezetter en zijn handlangers gebeten jacht op mannen die zich niet gemeld hebben voor de Arbeitseinsatz.

13 september 1944
De geallieerden voeren een aanval vanuit de lucht uit op Auschwitz. Omdat er bij dergelijke acties veel onschuldige slachtoffers zullen vallen blijft het bij deze ene actie. Later zou blijken dat dat voor niets is geweest omdat de Duitse gaskamers nog volledig in tact en in bedrijf waren.
De laatste vergassingen vonden pas bijna twee maanden later plaats.

17 september 1944
De opmars van de geallieerden is tot stand gebracht, als reactie hierop willen ze het land lam leggen, radio Oranje roept op tot een spoorwegstaking. Aldus geschied, de staking wordt ingezet door 30.000 werknemers en zou duren tot na de bevreiding.

21 - 23 september 1944
De Duitsers verwoesten voor een groot deel de havens van Amsterdam en Rotterdam om te voorkomen dat de geallieerden er gebruik van kunnen maken.

29 september 1944
Wachtmeester bij de Amsterdamse politie, F. W. A. Koole, wordt geliquideerd.

7 oktober 1944
Wachtmeester bij de Amsterdamse politie, C.J. van Duyn wordt neergeschoten maar overleefd de aanslag.

24 oktober 1944
Nadat een officier van de Sicherheitsdienst is vermoord eisen de Duitsers de uitlevering van de daders. Omdat niemand zich meldt worden er op de Apollolaan 29 mensen gefussileerd. Tegelijkertijd stoppen de Duitsers de aanvoer van gas.

30 oktober 1944
Op 28 oktober 1944 wordt de Amsterdamse Judith Belinfante-Mendes da Costa weggevoerd van Theresienstadt naar Auschwitz waar zij als een van de laatsten op 30 oktober wordt vergast. Haar man was onderweg reeds overleden.

20 november 1944
Er worden zoveel bomen in het Vondelpark gekapt om te dienen als brandstof voor kachels dat het park hermetisch wordt afgesloten en bewaakt.

26 november 1944
De Engelsen blonken niet uit in slagvaardig- en trefzekerheid. Bij een bombardement op het hoofdkwartier van de SD in de Euterpestraat vallen er ruim 60 slachtoffers onder de Amsterdamse bevolking.


16 december 1944
Het Ardennenoffensief is de laatste grote slag die de Duitsers en de geallieerden met elkaar leveren, de Duitsers delven uiteindelijk het onderspit. Hierdoor komt Antwerpen onder de invloedsfeer van de geallieerden en kan de aanvoer naar de Duitsers via de haven van de stad worden afgesneden.
De slag duurt ruim vijf weken.


1945

januari - februari - maart 1945
De hongerwinter vergt veel van, vooral, de Amsterdammers. Er zijn bijvoorbeeld geen kolen en aardappelen meer waardoor er naast kou ook veel hongersnood heerst. Van het platteland worden er suikerbieten aangevoerd om de aardappeltekorten op te vangen.
De Duitsers blijven razzia's houden en zetten veel mensen op transport. Kinderen gaan naar het platteland om aan te sterken, naar schatting 17.000 Amsterdamse kinderen gaan voornamelijk naar Friesland.

28 april 1945
Hitlers' bondgenoot Mussolini wordt gelynchd.

30 april 1945
Negen dagen nadat Berlijn gevallen is worden naar verluidt Adolf Hitler en zijn vrouw Eva Braun dood in een bunker in Berlijn gevonden.

5 mei 1945
De overgave door de Duitsers wordt getekend in hotel De Wereld in Wageningen. Nederland mag dan bevrijdt heten, de Duitsers zitten in Amsterdam nog verschanst in gebouwen. De Canadezen zijn onderweg, maar de Engelsen zijn al in de stad. Echter, die rijden zich vast in de menigte en keren om.
De chaos is compleet en escaleert. In Nederland vieren we de bevrijding op 5 mei maar voor Amsterdam kwam de zegetocht pas twee dagen later, want...



4 mei 1946
De eerste maal dat er een dodenherdenking plaatsvindt en dat er om acht uur twee minuten stilte wordt gehouden. De volgende dag wordt de bevrijding uitbundig gevierd.

Maak jouw eigen website met JouwWeb